צילום: הדס חי
עץ עומד על גבעת המטוס
شجرة تنتصب على تلة جڨعات همتوس
A Tree Standing on Airplane Hill
גוסטבו סגורסקי
غستاڨو سيغورسكي
Gustavo Sagorsky
אוצר: רן קסמי אילן
القيّم: ران قسمي إيلان
Curator: Ran Kasmy Ilan
דצמבר 2025 - ינואר 2026
A Tree Standing on Airplane Hill
Gustavo Sagorsky
Givat HaMatos is a high rocky hill that overlooks Jerusalem south of the Green Line (the 1949 Armistice border), surrounded by Gilo, Talpiot, and Har Homa
neighborhoods, near Beit Safafa and Sur Baher. It got its name, which means “Airplane Hill” in Hebrew, after a Fouga Magister jet was shot down and crashed on it on the second day of the Six-Day War. Typical of the Jerusalem mountains, the terrain is a patchwork of history inscribed on top of history - traces of Jordanian
army bunkers from which they fired at Talpiot neighborhood next to archaeological remnants from the Second Temple period.
The hill is part of the expansion of Jerusalem through what is known as the Ring Neighborhoods, designed to control the mountain range around the city and bolster Jerusalem and its mountains by establishing suburbs and settlements that will ensure future Israeli sovereignty. A flesh-and-blood buffer, the location of
these communities was determined by the needs of the nation. In 1991, a mobile home site for Ethiopian immigrants was set up on the hill, housing about 400 families; in 1997, during the first Netanyahu government, construction of Har Homa neighborhood
began on the nearby peak. This is an encroaching, slow, and persistent settlement continuum, gradually pushing
out the Palestinian residents of East Jerusalem.
Photographer Gustavo Sagorsky first arrived at Givat HaMatos in 1998 by chance. A new immigrant himself at the time, he photographed other immigrants, capturing
moments of everyday life among the rows of mobile homes: a mother and son; a group of men playing checkers - a game they brought with them from Ethiopia; an old man in a flat cap leaning forward to turn on an old, small, heavy television set; a father and son standing with their backs to the camera, looking at a crane unloading a mobile home from a truck. They watch the moment their temporary home is put in place. The transient neighborhood is being built before their
eyes, caravan by caravan, each one identical to its neighbor.
Almost a quarter of a century has passed since the new immigrant, Sagorsky, photographed other immigrants. Over time, the place has changed its identity, and now it is about to change it yet again. Each time, with a different promise and a different population. The only constant is the need to establish a presence on the
ground, to hold on to the place, to complete the chain.
Curator: Ran Kasmy Ilan
شجرة تنتصب على تلة جڨعات همتوس
غستاڤو سيغورسكي
تلة جڤعات همتوس هي تلة صخرية عالية تُطلّ على القدس جنوب الخط
الأخضر، وتقع بين أحياء جيلو، الطالبية وجبل أبو غنيم، بالقرب من بيت صفافا وصور باهر. وقد حصلت على اسمها من طائرة فوغا التي تحطمت عليها في اليوم الثاني من حرب حزيران (1967). وكعادة جبال القدس، فإن تضاريسها تحمل طبقات رقع من تاريخ كتب فوق تاريخ آخر - إذ يمكن العثور فيها على بقايا تحصينات الجيش الأردني التي أُطلقت منها النيران باتجاه حي الطالبية، إلى جانب آثار أركيولوجية من فترة الهيكل الثاني.
التلة هي جزء من توسّع القدس عبر أحياء تشكّل “حزامًا” يهدف إلى السيطرة على سلسلة الجبال التي تحيط بالمدينة - أي تحصين القدس وجبالها عبر إقامة ضواحٍ وتجمعات سكنية لضمان سيادة إسرائيلية مستقبلية. حاجز من لحم ودم، مجتمعات حُدِّد موقعها وفق احتياجات الدولة. في عام 1991 أُقيم على التلة موقع من الكرفانات لاستيعاب المهاجرين من إثيوبيا وسكنت فيه نحو 400 عائلة؛ وفي عام 1997، في عهد حكومة نتنياهو الأولى، بدأ بناء حي هار حوما فوق القمة المجاورة. إنه تسلسل استيطاني زاحف، بطيء وعنيد، يقصي شيئًا فشيئًا سكان القدس الشرقيين الفلسطينيين إلى الهامش.
وصل المصوّر غستاڤو سيغورسكي إلى جڤعات همتوس لأول مرة عام 1998 بالصدفة. كان مهاجرًا جديدًا يصوّر مهاجرين آخرين، وبين صفوف الكرفانات التقط بعدسته لحظات حياة صغيرة: أم وطفلها؛ عدة رجال يلعبون الداما - لعبة جاءت معهم من إثيوبيا؛ شيخ يرتدي قبعة كاسكيت ينحني ليشغّل جهاز تلفاز قديم صغير وثقيل؛ أب وابنه يقفان وظهريهما للكاميرا ينظران إلى رافعة تفرغ كرفانًا من فوق شاحنة. كانا يشاهدان اللحظة التي يُوضع فيها بيتهما المؤقت في مكانه.
الحي المؤقت يُبنى أمام أعينهم، مبنى بعد مبنى، كل واحد يشبه الآخر تمامًا.
مرّ نحو ربع قرن منذ أن صوّر المهاجر الجديد سيغورسكي المهاجرين الآخرين. ومع مرور السنين غيّر المكان هويته، وهو الآن في طريقه لتغييرها مرة أخرى. في كل مرة وعود أخرى وسكان آخرون، أمّا الثابت الوحيد فهو الحاجة إلى ترسيخ الوجود على الأرض، إلى البقاء في المكان، إلى سدّ الحلقة.
القيّم: ران كسمي إيلان
עץ עומד על גבעת המטוס
גוסטבו סגורסקי
גבעת המטוס היא גבעה טרשית גבוהה המשקיפה על ירושלים מדרום לקו הירוק ושוכנת בין השכונות גילה, תלפיות והר חומה, סמוך לבית צפאפא וצור באהר. את שמה קיבלה ממטוס פוגה שהתרסק עליה ביום השני למלחמת ששת הימים. כדרכם של הרי
ירושלים, תוואי השטח נושא עליו טלאים של היסטוריה שנכתבה על גבי היסטוריה - ניתן למצוא שם עדויות לביצורים של הצבא הירדני שמהם ירו על שכונת תלפיות לצד שרידים ארכיאולוגיים מתקופת
בית שני.
הגבעה היא חלק מהרחבת ירושלים על ידי שכונות טבעת שנועדו לשלוט ברכס ההר שמסביב לעיר - ביצור ירושלים והריה על ידי הקמת פרוורים ויישובים לשם הבטחת ריבונות ישראלית עתידית;
חיץ בשר ודם, קהילות שמיקומן נקבע על פי צורכי האומה. בשנת 1991 הוקם על הגבעה אתר קראוונים לעולים מאתיופיה והתגוררו בו כ־400 משפחות; ב־1997, בתקופת ממשלת נתניהו הראשונה, החלה בניית שכונת הר חומה על הפסגה הסמוכה. זהו רצף
התיישבות מזדחל, איטי ועיקש שדוחק אט־אט את התושבים הפלסטינים של מזרח העיר.
הצלם גוסטבו סגורסקי הגיע לראשונה אל גבעת המטוס ב־1998 במקרה. הוא היה עולה חדש שמצלם עולים אחרים, ובין שורות הקראוונים תפס בעדשה שלו רגעי חיים קטנים: אם ובנה; כמה
גברים משחקים דמקה - משחק שהגיע איתם מאתיופיה; זקן בכובע קסקט רוכן להדליק מקלט טלוויזיה ישן, קטן וכבד; אב ובנו עומדים בגבם למצלמה, מביטים במנוף שפורק קראוון ממשאית.
הם צופים ברגע שבו הבית הזמני שלהם מונח במקומו. השכונה הארעית הולכת ונבנית מול עיניהם, מבנה אחר מבנה, כל אחד זהה לחברו.
כרבע מאה חלפה מאז צילם העולה החדש סגורסקי את העולים האחרים. לימים החליף המקום את זהותו, ועכשיו הוא בדרך להחליפה שוב. בכל פעם הבטחה אחרת ואוכלוסייה אחרת, הקבוע היחיד הוא הצורך לבסס נוכחות בשטח, להחזיק במקום, לסגור את החוליה.
אוצר: רן קסמי אילן